Đến hẹn lại lên, vào ngày 21 tháng Giêng, những người dân thị trấn Cát Hải lại tổ chức lễ hội đua thuyền truyền thống. Lễ hội bắt nguồn từ ý nguyện tâm linh của những người đi biển, cầu Đông Hải Đại Vương – vị thần cai quản vùng biển che chở, cho một năm mưa thuận gió hòa, tôm cá bội thu.

   Lễ hội bắt nguồn từ làng Gia Lộc xưa có tục lệ ngày 21 tháng Giêng, dân làng mở hội đua thuyền, hay còn gọi là ngày các lái cầu, cầu Nam Hải đại vương phù hộ  cho mưa thuận gió hoà, mùa màng bội thu để đời sống ngư dân trên đảo thêm phần ấm no, hạnh phúc. Quần thể di tích đình chùa Gia Lộc là nơi tổ chức lễ hội.

   Lễ hội 21 tháng giêng được tổ chức trong 3 ngày, từ 19 đến 21 tháng Giêng. Song song với cuộc đua thuyền là các hoạt động văn hóa, thể thao khác diễn ra ngay trung tâm lễ hội Đình Gia Lộc và ở Trung tâm VHTT thị trấn như lễ rước nước, thi đấu bóng bàn, thi đan lưới, thi làm bánh trôi nước, thi kéo co nữ, rước kiệu chư vị Tiên thánh hồi cung. Đây là một lễ hội truyền thống hàng năm của người dân thị trấn Cát Hải với tâm nguyện cầu cho mưa thuận gió hòa, đánh bắt được nhiều cá tôm và cũng là lễ xuất quân đầu năm của một mùa cá mới. Theo tục lệ, những ngày này, nhà nào cũng làm món bánh trôi cổ truyền để dâng lên các vị thành hoàng và bàn thờ tổ tiên của mình để cầu mong cho trời yên biển lặng, bình an no đủ và tránh được mọi tai ương.

   Điểm nhấn của lễ hội 21 tháng Giêng luôn được nhân dân và du khách đón chờ là hội đua thuyền rồng trên biển và lễ rước kiệu Thánh giá hồi cung. Đua thuyền rồng trước đây còn gọi là hội chèo bơi, mang đậm bản sắc văn hóa của người dân miền biển, dấu ấn tâm linh đậm nét. Hội chính thức bắt đầu với thủ tục gắp thẻ, gắp cờ đua. Mỗi đội đua bốc thăm để chọn màu cờ, sắc áo. Mỗi màu cờ mang một ý nghĩa tâm linh quan niệm về dự báo thời tiết. Cờ màu trắng tượng trưng cho tấm lòng từ bi, hỉ xả của nhà Phật, nếu đội cờ trắng thắng năm ấy trời yên biển lặng, ngư dân ra khơi thuận buồm, xuôi gió, tôm cá đầy khoang; nếu cờ vàng thắng, năm đó làm ăn không tốt; cờ đỏ thắng, có thể sẽ nhiều bão gió.

    Hội đua thuyền rồng truyền thống 21 tháng Giêng năm nay có sự tham gia của 6 TDP, chia thành 3 đội đua gồm: Tổ dân phố Tiến Lộc, Tổ dân phố Hải Lộc, và 1 đội gồm liên quân các Tổ dân phố: Lương Năng, Lục Độ, Hoà Hy, Đôn Lương; thi đấu ở cự ly 3.500m. Các VĐV được chọn là người thường xuyên đi biển, có sức khỏe tốt, được luyện trước ngày diễn ra hội. Hội đua thuyền rồng truyền thống là hoạt động văn hoá thể thao, rèn luyện tính bền bỉ, đoàn kết, đồng thời rèn luyện phẩm chất nghề nghiệp, lòng quyết tâm của mỗi thành viên và hơn hết là thể hiện sức mạnh chinh phục biển cả của những người ngư dân. Đây cũng là hoạt động thu hút sự chú ý nhất của nhân dân và du khách thập phương.

   Theo ghi nhận, năm nay, mặc dù lễ hội được tổ chức vào thứ 6, song nhiều du khách và nhân dân vẫn chủ động bố trí thời gian, thu xếp công việc để về tham dự lễ hội. Lượng người đến xem khá đông, ước tính có hàng nghìn người dân trong huyện và du khách khắp nơi đã về dự hội. Ở lượt đua đầu tiên, 3 đội đã thể hiện quyết tấm cao, khi bám đuổi nhau quyết liệt. Sang lượt đua thứ hai, cuộc tranh tài thuộc về đội cờ trắng TDP Hải Lộc, và đội cờ vàng TDP Tiến Lộc. Đây là hai đội có thành tích cao, tại giải đua thuyền truyền thống thị trấn Cát Hải. Hai đội bám đuổi nhau gay cấn, quyết liệt. Đến lượt đua cuối cùng, trước sự cổ vũ nhiệt tình của hàng nghìn khán giả, với thể lực vượt trội và kỹ thuật tốt, đội cờ trắng đến từ TDP Hải Lộc đã cán đích đầu tiên, dành giải nhất cuộc đua; đội cờ vàng đến từ TDP Tiến Lộc dành giải nhì; liên quân các TDP Lương Năng, Lục độ, Hòa Hy, Đôn Lương dành giải 3. Kết qủa của giải đấu năm nay, với đội cờ trắng vô địch, đã đáp ứng được ý nguyện tâm linh của người dân thị trấn Cát Hải về một năm mưa thuận gió hòa, mù màng bội thu, đời sống nhân dân ngày một phát triển.
Sau cuộc đua thuyền là lễ rước kiệu thánh giá hồi cung. Đây cũng là nghi lễ mang đậm tính tâm linh, tạo ấn tượng trong lòng du khách. Do đặc điểm là đảo Cát, chung quanh bốn bề sóng nước, cuộc sống của người dân gắn liền với biển, người dân nơi đây cho rằng, cứ vào dịp hội làng là những vị thần có công khai sinh lập làng, đi quanh làng để thăm thú, chứng kiến sự đổi thay của quê hương và phù hộ độ trì cho dân làng được no ấm bình an, mùa màng bội thu. Khi những chiếc kiệu thánh dừng lại, cũng là lúc thánh giá hồi cung và hội tan. Người dân và du khách trở về với công việc cuộc sống hàng ngày, với một niền tin năm mới gặp nhiều may mắn và thành công.

   Lễ hội đua thuyền truyền thống 21 tháng Giêng, cùng các hoạt động phong phú, đã góp phần tạo nên bản sắc riêng, độc đáo của văn hoá vùng biển Cát Hải. Lễ hội đã trở thành hoạt động mang đậm bản sắc văn hóa dân gian của vùng quê sông nước, thu hút hàng ngàn người dân, du khách trong và ngoài nước tham gia. Ngoài ý nghĩa truyền thống, nét đẹp văn hoá, thì đây còn là dịp để bà con ngư dân tập luyện, thử thách sự dẻo dai, rèn luyện ý chí chinh phục biển cả, cổ vũ con người phấn đấu vươn lên làm ăn, xây dựng quê hương ngày càng giàu mạnh.