Lễ hội truyền thống di tích lịch sử văn hóa Đình, Miếu Nghĩa Lộ là hoạt động văn hoá truyền thống lâu đời của người dân xã Nghĩa Lộ (cũ) thuộc đặc khu Cát Hải hiện nay, nhằm tưởng nhớ công ơn của 03 vị thành hoàng làng là Đức ngài Hùng Sơn có công đánh đuổi giặc Ân thời vua Hùng thứ 16, Ngài Đông Hải Đại Vương- Đoàn Thượng kiện tướng thời nhà Lý và Ngài Nam Hải Đại Vương – Phạm Từ Nghi, một danh tướng thời nhà Mạc.
Lễ hội diễn ra trong 3 ngày từ ngày 11/6 đến ngày 13/6 âm lịch hàng năm. Lễ hội gồm 2 phần phần lễ và phần hội. Ở phần lễ gồm các nghi thức cũng tế, đặc biệt trong đó có hoạt động rước kiệu mang đậm tính tâm linh của người dân miền biển. Đây là dịp để Nhân dân trong làng, người con quê hương Nghĩa Lộ ở khắp mọi miền Tổ Quốc thành kính dâng hương, nhớ về cội nguồn, ghi nhớ công lao khai hoang tạo lập làng, xã của các vị thành hoàng làng.
Đình Nghĩa Lộ tọa lạc trên cùng một dải đất của Làng Sò, thuộc tổng An Khoái, huyện Hoa Phong, phủ Hải Đông, nay thuộc thôn Minh Tân. Đình được xây dựng niên đại thế kỷ 20; được các triều đại Vua nhà Nguyễn cấp 5 sắc phong.
Đình làng Nghĩa Lộ trong kháng chiến chống Pháp là nơi đưa đón cán bộ, con em địa phương ở khu Đôn Lương về khu Đông Triều, Quảng Ninh căn cứ Hà Sen, Cát Bà hoạt động cách mạng. Trải qua thời gian dài, nhất là vào những năm chiến tranh phá hoại của giắc Mỹ ở miền Bắc, giặc Mỹ thả thủy lôi phong tỏa tuyến đường vận chuyển bằng đường thủy, đình làng Nghĩa Lộ là nơi làm việc hội họp của chính quyền và nhân dân trong cuộc kháng chiến chống Mỹ.
Do xây dựng lâu năm, qua thời gian sử dụng, cùng với thiên nhiên, thời tiết khắc nhiệt đình làng Nghĩa Lộ bị xuống cấp; bằng tâm huyết của những người dân địa phương đã quyết tâm tư sửa, xây dựng lại khu di tích đình miếu khang trang như hiện nay.
Hội làng đình miếu Nghĩa lộ được tổ chức nhằm bảo tồn, phát huy các gí trị văn hóa của dân tộc, trở thành nguồn lực to lớn tác động mạnh mẽ tới đời sống tinh thần của nhân dân, từ đó khơi dậy niềm tự hào trong mỗi người. Đồng thời cũng nêu cao ý thức cho con cháu trong việc bảo vệ, giữ gìn và phát huy những truyền thống tốt đẹp của cha ông đã để lại.
Bên cạnh các nghi thức tế lễ, rước kiệu, phần hội năm nay được tổ chức sôi nổi. Đặc biệt là hoạt động văn hoá, văn nghệ vào tối ngày 5/7, Ban quản lý di tích đình miếu Nghĩa Lộ đã tổ chức chương trình giao lưu văn nghệ giữa các đội văn nghệ đến từ các thôn trên địa bàn.
Với hình thức sân khấu hóa, 18 tiết mục ca, múa, hát đặc sắc đã được các đội văn nghệ quần chúng dàn dựng công phu, kỹ lưỡng, mang tính văn hóa và thẩm mỹ cao, thu hút đông đảo người dân và du khách đến xem, cổ vũ.
Các diễn viên không chuyên thể hiện lời ca, tiếng hát, điệu múa mang âm hưởng mùa Xuân, ca ngợi Đảng quang vinh, Bác Hồ kính yêu, sự đổi thay của quê hương, đất nước; nhiều tiết mục mang bản sắc văn hóa riêng của địa phương với một không gian âm nhạc sôi động, ngập tràn khí thế của một lễ hội trên quê hương, mang lại cảm xúc cho người xem.
Lễ hội truyền thống không chỉ thể hiện tinh thần đoàn kết, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của địa phương mà còn là dịp để con em địa phương làm ăn xa trở về quê hương hoà mình vào không gian văn hoá truyền thống được bảo lưu lâu đời, gắn với những ký ức tươi đẹp của tuổi thơ bên gia đình, người thân, cũng là địp để người dân nơi đây thể hiện lòng biết ơn đến các vị thành hoàng đã klhai sinh, lập làng, bảo vệ vùng đất nơi đầu sóng ngọn gió Cát Hải. đây cũng là hoạt động cổ vũ, động viên tinh thần Nhân dân hăng say lao động sản xuất, thi đua thực hiện thắng lợi các chỉ tiêu phát triển kinh tế, xã hội của địa phương trong năm 2025./.
Trung Tuyến